Αγιος Νικόδημος Διδάσκαλος της Μοναχικής ζωής

Δ΄. Ὁ ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

Ὁ Ἅγιος δὲν θαύμαζε μόνο, οὔτε μόνο ὑμνοῦσε τὴν μοναχικὴ ζωή, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν προσωπική του πείρα ἔγινε καὶ διδάσκαλος αὐτῆς. Πρόκρινε καὶ συνιστοῦσε τὴν μοναχικὴ ἔνταξη τῆς ἐν τῷ κοσμῷ χριστιανικῆς ζωῆς διὰ τοὺς δυναμένους χωρεῖν ὅπως φαίνεται στὴν ΣΤ᾿ Μελέτη του στὰ Πνευματικὰ Γυμνάσματα, ὅπου ἐξηγεῖ γιατί ἡ μοναχικὴ ζωὴ εἶναι καλλιτέρα, ἁγιοτέρα καὶ μακαριοτέρα τῆς ἐν τῷ κόσμῳ. Θεωροῦσε ὅτι ἡ μοναχικὴ ζωὴ εἶναι ὁ καλλίτερος τρόπος μετανοίας. Γι᾿ αὐτὸ εὔχεται σὲ ὅσους τυχὸν ἁμάρτησαν πολύ, νὰ τοὺς φώτιση ὁ Θεὸς νὰ γίνουν μοναχοὶ «καθότι ἡ Μοναχικὴ πολιτεία, εἶναι πολιτεία τῆς μετανοίας».

Ἐπειδὴ ὁ ἴδιος εἶχε γευθεῖ τοὺς γλυκεῖς καρποὺς τῆς μοναχικῆς ἀσκήσεως, ἤθελε ὅλοι οἱ δυνάμενα νὰ γίνουν μοναχοί, νὰ μὴ παρασυρθοῦν ἀπὸ τὴν φιλοζωία καὶ φιλοσαρκία καὶ παραμείνουν ἔτσι στὸν κόσμο, ἀλλὰ νὰ ἀκολουθήσουν τὴν στενὴ καὶ τεθλιμμένη ὁδὸ τῶν μοναχῶν:

«Εἶδες ἀδελφέ, πόσα καλὰ προξενεῖ ἡ ἐρημικὴ ζωή; εἶδες εἰς ποῖον ὕψος θεϊκοῦ πόθου ἀναβιβάζει τὸν ἄνθρωπον; λοιπόν, ἐὰν καὶ ἐσὺ ἐπιθυμεῖς τὰ ἀγαθὰ τῆς ἐρημικῆς ζωῆς, ταύτην τὴν ζωὴν ἀγάπησον, ταύτην διάλεξε ἀπὸ τὰς ἄλλας ζωάς· καὶ ἀφήσας κόσμον καὶ τὰ ἐν κοσμῷ φθαρτὰ καὶ μάταια, πήγαινε εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος ἢ εἰς τὸ Σιναῖον, ἢ εἰς κανένα ἄλλο μέρος, γενοῦ μοναχός».

Ἤθελε ἡ ἀναχώρησις ἀπὸ τὸν κόσμο νὰ ἀκολουθεῖται ἀπὸ τὸν ἀγώνα νὰ ἐκριζωθοῦν οἱ προλήψεις καὶ φαντασίες τῶν κοσμικῶν πραγμάτων, ὥστε στὴν ζωὴ τοῦ μοναχοῦ νὰ φανερώνεται ἡ διπλὴ σταύρωσις, γιὰ τὴν ὁποία λέγει ὁ Ἀπόστολος «ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται, κἀγὼ τῷ κόσμῳ». Ἀποτέλεσμα τῆς διπλῆς αὐτῆς πράξεως τοῦ σταυροῦ εἶναι νὰ σβήσει ὁ πόθος γιὰ τὰ κοσμικὰ καὶ νὰ ἀνάψει ὁ θεῖος πόθος.

Νὰ ἐγκατάλειψη ὁ μοναχὸς τὸν τόπο τῆς μοναχικῆς του ἀσκήσεως εἶναι κινδυνωδέστατο. Ὁ ἅγιος Νικόδημος συμβουλεύει: «μὴ ἐπιστραφῆς πάλιν εἰς τὸν κόσμον καὶ τὰς τοῦ κόσμου φροντίδας... ἀλλ᾿ ὑπομένων ὑπόμενε ἢ εἰς τὴν ἡσυχία καὶ ἔρημον, ἢ ἐν ἂν ἐκλήθης Κοινοβίῳ,ἢ ἐν Σκήτῃ, ἢ ἐν Κελλίῳ, ἢ ἐν Μοναστηρίῳ, ἐκεῖ καὶ μένε· κίνδυνος γὰρ μέγας ἀκολουθεῖ σοι ἀγαπητέ, μήπως ἐξερχόμενος ἐκ τοῦ τόπου σου, ἐξέλθης καὶ ἐκ τοῦ τρόπου σου».

Ἀποκαλύπτει ὁ Ἅγιος τὶς πιὸ συχνὲς αἰτίες μεταβάσεως στὸν κόσμο καὶ συμβουλεύει: «Πρόσεχε δὲ μὴ σὲ ἀπατήσει ὁ διάβολος καὶ σὲ ἐκβάλει ἀπὸ τὴν ἡσυχία, ἢ διατὶ ἠσθένησας καὶ θέλεις νὰ ἰατρευθῆς, ἢ διὰ νὰ ὑπάγης εἰς σχολεῖον νὰ μάθης τάχα μεγαλύτερα μαθήματα- ἐκ τοῦ διαβόλου γὰρ εἶναι αἱ προφάσεις αὑταί, μὲ σκοπὸν διὰ νὰ σὲ ρίψη εἰς καμία παγίδα, καὶ νὰ θανάτωση τὴν ψυχήν σου, ἐν τῷ κοσμῷ εὑρισκομένου».

Προτρέπει ὁ ἅγιος Νικόδημος τοὺς μοναχοὺς νὰ εἶναι φῶς καὶ παράδειγμα γιὰ τοὺς κοσμικούς, ὅπως περὶ τῆς μοναχικῆς πολιτείας γράφει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακας. Γράφει: «Πρόσεχε ὅμως ἀγαπητέ, καὶ ἐὰν γένης μοναχός, ἀγωνίσου νὰ εἶσαι φῶς εἰς τοὺς κοσμικούς· καὶ νὰ γίνεσαι τύπος καὶ καλὸν παράδειγμα εἰς αὐτούς· ἵνα βλέποντες τὰ καλά σου ἔργα, δὲν κατηγοροῦν τὴν μοναχικὴν πολιτείαν, ἀλλὰ μάλιστα ἐπαινοῦν αὐτὴν καὶ παρακινοῦνται εἰς τὸ νὰ μιμοῦνται αὐτὴν· καύχημα γὰρ τῆς Χριστοῦ ἐκκλησίας ἡ μοναχικὴ πολιτεία».

Συνιστᾶ ὁ Ἅγιος ἐπίσης στοὺς μοναχοὺς νὰ ἐπιδίδονται στὴν ἀνάγνωση τῶν Βίων τῶν Ἁγίων, διότι «οἱ μὲν ἀρχάριοι ἐξ αὐτῶν, διδάσκονται τὴν ξενιτιά, τὴν ἀποταγὴ καὶ τὴν παραίτηση τοῦ κόσμου, τὴν ὑποταγὴ καὶ ὑπακοή, τὸν θεῖον φόβον καὶ τὰς ἄλλας ἀρετάς, ὅπου ἀνήκουσιν εἰς αὐτούς· οἱ δὲ μεσαίοι καὶ προκύπτοντες, διδάσκονται τὴν κάθαρσιν τῶν παθῶν, τὴν διάκρισιν, τὴν διόραση, τὴν ἀρέμβαστον προσευχή, τὴν μετὰ λόγου ἡσυχία καὶ τὰς ἄλλας ἀρετάς, ὅπου συνιστῶσι τὸν βαθμό τους, καὶ τελευταῖον, οἱ τέλειοι διδάσκονται ἀπὸ τοὺς βίους τούτους, τὴν ἀληθῆ καὶ ὑψοποιὸν ταπείνωσιν, τὴν θείαν ἀγάπη, τὴν ἔλλαμψιν τοῦ νοός, τὸν φωτισμὸ τῆς καρδίας, τὴν πρόγνωσιν τῶν μελλόντων, τὴν τοῦ νοὸς ἁρπαγὴ πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὴν ἀποκάλυψιν τῶν ἀπόκρυφων μυστηρίων».

Εἶναι, τέλος, ἀξιοπρόσεκτο ὅτι ὁ ἅγιος Νικόδημος συμβουλεύει τὸν ἐξάδελφό του ἐπίσκοπο Εὐρίπου Ἰερόθεο, ὅτι ἡ μοναχικὴ ζωὴ ἀποτελεῖ ἀπαραίτητη προετοιμασία γι᾿ αὐτὸν ποὺ καλεῖται νὰ ἀναλάβει τὴν διαποίμανση τοῦ λάου τοῦ Θεοῦ, τὸν ἀρχιερέα, καὶ ἐξαίρει τὴν παλαιὰ συνήθεια τῆς Ἐκκλησίας «τὸ νὰ ἐκλέγονται δηλαδὴ ἀπὸ τοῦ σεμνοῦ τάγματος τῶν Μοναχῶν, ὅλοι ἐκεῖνοι... ὅσοι ἐμελλον νὰ ἀναβῶσιν εἰς τοὺς ὑπεροχικοὺς θρόνους τῆς ἀρχιεροσύνης, καὶ νὰ ἐγχειρισθῶσι προστασία ψυχῶν».

Ε᾿. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ

ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ.

Καίτοι αὐστηρὸς ἡσυχαστὴς ὁ ἅγιος Νικόδημος, πονοῦσε τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ ποὺ ζοῦσε στὴν ἄγνοια καὶ στερεῖτο πνευματικῆς φροντίδας. Ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴν Ἐκκλησία τὸν ἔκανε νὰ ἀνάλωση ὅλη του τὴν ζωὴ συγγράφοντας γιὰ τὴν οἰκοδομὴ τῶν ἀδελφῶν του Χριστιανῶν.

Μὲ τὸ Νέον Μαρτυρολόγιον ἐνίσχυσε τοὺς πρώην ἀρνησιχρίστους νὰ ἐπιστρέψουν καὶ πολλοὶ νὰ μαρτυρήσουν γιὰ τὸν Χριστό.

Μὲ τὸ Πηδάλιον προσέφερε στὴν Ἐκκλησία τὸ μόνο μέχρι σήμερα ἐν χρήσει βοήθημα γιὰ ἄσκηση τῆς ποιμαντικῆς κατὰ τοὺς Ἱεροὺς Κανόνας.

Μὲ τὴν Φιλοκαλία συνετέλεσε, ὥστε καὶ οἱ ἐν τῷ κοσμῷ Χριστιανοὶ νὰ μυηθοῦν στὴν ἡσυχαστικὴ ζωὴ καὶ νὰ τὴν ἀσκοῦν στὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ.

Μὲ τὰ ἑρμηνευτικά του ἔργα βοήθησε νὰ γίνεται ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας πιὸ συνειδητὴ καὶ γι᾿ αὐτὸ λατρεία λογική.

Μὲ τὰ ψυχωφελῆ, τέλος, συγγράμματά του συνετέλεσε ὥστε ἡ εὐσέβεια τοῦ λαοῦ νὰ παίρνει ἡσυχαστικὸ χαρακτήρα μὲ προοπτικὴ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς καὶ τὴν θέωση.

Ὁ ἅγιος Νικόδημος ἔδειξε ζωηρὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν στερέωση τῆς Ὀρθόδοξου Παραδόσεως καὶ Ἀποστολικῆς Πίστεως στὴν Ἐκκλησία καὶ ἀγωνίσθηκε γι᾿ αὐτό. Ἔδειξε μὲ τὴν στάση του αὐτὴ τὴν ἀδιάσπαστη συνέχεια μιᾶς παραδόσεως στὴν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία θέλει τοὺς μοναχοὺς εὐαίσθητους σὲ θέματα πίστεως, μιᾶς παραδόσεως ποὺ φθάνει στὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ, τὸν ὅσιο Μελέτιο τὸν Ὁμολογητή, τὸν ἅγιο Θεόδωρο τὸν Στουδίτη, τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνό, τὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή, τοὺς Ὁσίους Σάββα τὸν Ἡγιασμένο καὶ Θεοδόσιο τὸν Κοινοβιάρχη καὶ μέχρις αὐτὸν τὸν Μέγα Ἀντώνιο.

Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἔλαβε θέσιν ὑπὲρ τοῦ (ἀνα)βαπτισμοῦ τῶν Λατίνων ὡς ἀβαπτίστων, ὅτι διόρθωσε καὶ ἑτοίμασε πρὸς ἔκδοση τὴν Ἀλφαβηταλφάβητο καὶ συνέγραψε τὸν κατὰ πλάτος βίο τοῦ ὁσίου Μελετίου τοῦ Ὁμολογητοῦ, ὥστε ὁ φιλευσεβὴς ἀναγνώστης νὰ «γνωρίσει τὸ φῶς τῆς ἐδικῆς μας ὀρθοδοξίας, καὶ τὸ σκότος τῆς ἐκείνων κακοδόξου αἱρέσεως· καὶ οὕτως νὰ στηρίζεται εἰς τὰ θεῖα δόγματα τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, καὶ νὰ ἀποφεύγει τὰ αἱρετικὰ καὶ ἀντίθεα φρονήματα τῆς Δυτικῆς».

Εἶναι ἄξιον μνείας τὸ γράμμα ποὺ ὁ ἅγιος Νικόδημος ἔγραψε πρὸς τὸν ἐφησυχάζοντα τότε στὸ Ἅγιον Ὄρος Πατριάρχη ἅγιο Γρηγόριο τὸν Ε´ συνιστῶν τὸ βάπτισμα Ρωμαιοκαθολικοῦ μοναχοῦ, ὁ ὁποῖος «καταβαπτισμένος ὢν καὶ μεμολυσμένος τῷ τῶν Λατίνων μολύσματι, προσέρχεται... ὅπως βαπτισθῇ τῷ τῆς καθ᾿ ἡμᾶς Ἀνατολικῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας Ὀρθοδόξῳ βαπτίσματι».

Τέλος, τὸ καθολικὸ ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας ἐνδιαφέρον τοῦ Ἁγίου φθάνει καὶ μέχρι τοῦ γυναικείου μοναχισμοῦ, τοῦ ὁποίου ἐξαίρει τὴν ἀξία καὶ σημασία γιὰ τὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι πολὺ σημαντικὴ ἡ ὑποσημείωσή του στὴν ἑρμηνεία τῆς Α´ πρὸς Κορινθίους ἐπιστολῆς, ὅπου μεταξὺ ἄλλων ἀναφέρει: «Πόσον δὲ καλὸν καὶ ψυχωφελὲς ἔργον εἶναι νὰ κτίζονται εἰς κάθε τόπον μοναστήρια καλογραιῶν παρὰ τῶν χριστιανῶν, ἐγὼ δὲν δύναμαι νὰ παραστήσω διὰ λόγου. Ὅσοι γὰρ χριστιανοὶ κτίζουν μοναστήρια καλογραιῶν εἰς τὸν τόπον τους, αὐτοὶ ἀληθῶς κτίζουν ἕνα λιμένα, διὰ μέσου του ὁποίου ἐλευθερώνουν τὰς ψυχὰς ἀπὸ τὴν φουρτούνα τοῦ κόσμου».

Καὶ στὴν συνέχεια συνιστᾶ ὁ ἅγιος Νικόδημος στοὺς Χριστιανοὺς νὰ φροντίζουν γιὰ τὴν ἐξοικονόμηση τῶν χρειωδῶν τῶν γυναικείων μοναστηριῶν, προσθέτων ὅτι αὐτοὶ «κάμνουν μίαν ἔλεημοσυνην, ὅπου ὑπερβαίνει ὅλες τὶς ἐλεημοσύνες, ὅπου ἤθελε κάμη τινὰς εἰς ἄλλα πρόσωπα πτωχῶν καὶ ἀσθενῶν».

Ὁ ἅγιος Νικόδημος μὲ τὸ συγγραφικό του ἔργο καὶ ἰδιαιτέρως μὲ τὴν ἁγιότητα τοῦ βίου του ἔγινε ἕνας οἰκουμενικὸς διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας.

Ἂν καί, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὰ συγγράμματά του, εἶχε πλουσιότερα ἡσυχαστικὴ πείρα ἀπὸ ὅτι κοινοβιακή, ἐν τούτοις ἔγινε ὁ χειραγωγὸς πολλῶν νέων παλαιότερα καὶ σήμερα πρὸς τὸν κοινοβιακὸ μοναχισμὸ ἐν Ἅγιῳ Ὄρει καὶ ἐκτὸς αὐτοῦ.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι ἡ ὑπὸ εὐρείαν ἔννοια ἡσυχαστική του διδασκαλία, ἡ ἀποβλέπουσα στὴν νηπτικὴ ἐν καρδίᾳ ἐργασία τῶν μοναχῶν, βοήθησε νὰ γίνη κατανοητό, ὅτι καὶ ἡ ἄσκησις στὰ μοναχικὰ κοινόβια δέον νὰ εἶναι κατ᾿ οὐσία ἡσυχαστική, ὁδηγοῦσα τοὺς θεοφιλῶς ἀγωνιζόμενους μοναχοὺς στὴν τελεία ἕνωση μὲ τὸν Θεὸ διὰ τῆς τελείας ὑπακοῆς, τῆς κατὰ τὸ δυνατὸν ἀδιάλειπτου προσευχῆς καὶ λατρείας τοῦ Θεοῦ, τῆς θυσιαστικῆς φιλαδελφίας καὶ ἀνυπόκριτου ἀγάπης.

Παρακαλοῦμε τὸν ὅσιο Πατέρα ἡμῶν Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη νὰ πρεσβεύει γιὰ τοὺς ἀγωνιζόμενους σήμερα μοναχοὺς καὶ μοναχές, γιὰ τὴν εὐστάθεια τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καὶ γιὰ τὴν Ὀρθόδοξο Πίστη μας, πού, ὅπως καὶ στὴν ἐποχή του, ἔτσι καὶ σήμερα εἶναι φῶς τοῦ κόσμου καὶ ἡ μόνη ἐλπίδα του.

Πρώτη εισαγωγή  και δημοσίευση κειμένων  στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο από τό Βιβλίο:

Β΄ΔΙΔΑΧΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΘΩΝΑ

ΙΩΣΗΦ ΜΟΝΑΧΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΤΟ ΑΠΟΝ ΟΡΟΣ»- ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1989

Η Ησυχαστική Παράδοση Στο Άγιον Όρος Από Τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά Έως Σήμερα

Η  επεξεργασία  , επιμέλεια  μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο, για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο:

©  ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

http://www.alavastron.net/